فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دچار آنومی فرهنگی شده‌اند

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست علمی و تخصصی «رسانه‌های جریان اصلی، شبکه‌های اجتماعی و مخاطب» روز پنج شنبه ۲۶ اردیبهشت به مناسبت روز جهانی ارتباطات در دانشگاه سوره برگزار شد.

در این نشست داود نعمتی انارکی عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما و دانشیار این دانشگاه در سخنانی با اشاره به تعاریفی در خصوص مخاطب تصریح کرد: مخاطب کسی است که محتوا برای او تهیه و ارائه می‌شود و او در نهایت داوطلبانه به آن توجه نشان می‌دهد.

وی یادآورشد: افراد به دلایلی از جمله؛ تفریح و سرگرمی، رفع نیازهای اطلاعاتی، شناختی و اجتماعی به محتوای رسانه‌ها توجه می‌کنند.

نعمتی انارکی با اشاره به دو واژه رسانه‌های جریان اصلی و شبکه‌های اجتماعی که محور اصلی این نشست بود، اظهار داشت: تعریف من از این دو واژه با رویکرد داخلی است و بر این اساس رسانه‌های جریان اصلی رسانه‌هایی هستند که از قدمت بیشتری برخوردارند، در گذشته تعداد زیادی از مردم را تحت تأثیر قرار می‌دادند، بازتاب دهنده جریان‌های فکری با رویکردهایی خاص بودند و رسانه‌هایی همچون صداوسیما، مطبوعات و خبرگزاری‌ها در این رده قرار می‌گیرند.

وی افزود: شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزارهای ارتباطی نوین که از طریق اینترنت قابلیت دسترسی به آنها وجود دارد، این امکان را فراهم می‌سازد که افراد با عضویت در آنها امکان دستیابی به اطلاعات، به اشتراک گذاری تولیدات متنی، صوتی و تصویری و نیز تشکیل گروه‌هایی بر اساس علایق مشترک را امکان پذیر می‌کند. این شبکه‌ها به زندگی خصوصی آدم‌ها نیز راه یافته و بسیاری از مناسبات انسانی را تحت تأثیر خود قرار داده و مهمتر اینکه بین فرستنده و گیرنده یک فرآیند ارتباطی میان کنشی را شکل داده است.

نعمتی در ادامه با یادآوری این مطلب که جریان رسانه‌ای کنونی جریانی پیچیده‌تر از گذشته است، اظهار داشت: تنوع رسانه‌ها و دسترسی تمام مردم به انواع رسانه‌ها و پیام‌ها موجب شده که مخاطب از جایگاه گذشته خود که صرفاً دریافت کننده بود به جایگاهی بالا که تولید کننده هم است، دست یابد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما تصریح کرد: اگر در گذشته انحصار جریان رسانه‌ای در اختیار رسانه‌های جریان اصلی بوده، اما اکنون می‌توان پایان دوران انحصار این رسانه‌ها را با صدای بلند اعلام کرد.

نعمتی انارکی در ادامه به ظرفیت‌ها و چالش‌هایی که این دو جریان رسانه‌ای در داخل کشور با آن مواجهاند، اشاره کرد و یادآور شد: گفتمان رسانه‌های جریان اصلی تا حدودی با بحران مواجه شده و دلیل آن نیز بعضاً خام فروشی رویدادها بدون واکاوی دقیق موضوع و از سویی اتکا به عنصر مصلحت بدون توجه به نیازهای واقعی مخاطبان است و این وضعیت، این رسانه‌ها را با چالش‌هایی در حوزه مخاطب روبرو ساخته است.

وی خاطر نشان کرد که مردم با توجه به سطح سواد و شناخت رسانه‌ای که پیدا کردهاند، مصلحت خود را در دریافت و مدیریت پیام به رسانه‌ای خاص واگذار نمی‌کنند.

نعمتی در ادامه با اشاره به اینکه رسانه‌های جریان اصلی نتوانسته‌اند بستر فعالیت و گفتمان گروه‌ها و جناح‌های مختلف به صورت توأمان باشند، تاکید کرد: شبکه‌های اجتماعی این ظرفیت را دارند که پوشش دهنده گفتمان افراد و گروه‌ها باشند، که این ظرفیت موجب شده تا مخاطبان بیشماری را به خود وابسته کنند. این عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان این مطلب که گستردگی چرخه سکوت رسانه‌ای نسبت به رویدادهای مختلف، آفت رسانه‌های جریان اصلی در حوزه مخاطب است، یادآور شد: رسانه‌های جریان اصلی باید بتوانند مسائل مهم و بعضاً پوشیده در لایه‌های سازمانی را از چرخه سکوت رسانه‌ای خارج کنند تا به ترند مباحث تبدیل شوند. چنین سیاستی عامل توجه مخاطبان به رسانه‌های جریان اصلی خواهد شد. در واقع چون رسانه‌های اجتماعی توانستهاند سکوت و انکار رسانه‌ای را نسبت به رویدادهای مختلف از بین ببرند، بیشتر مورد توجه قرار گرفتهاند، به عبارت دیگر غیبت رسانه‌ای در برخی رویدادها توسط رسانه‌های جریان اصلی باعث می‌شود تا مخاطبان به سمت رسانه‌های دیگر گرایش پیدا کنند. وی یادآور شد که رسانه‌های جریان اصلی باید از پدیده رها شدگی مخاطب توسط رسانه فاصله بگیرند و در تولید و نشر پیام به نیازهای واقعی مخاطبان با توجه به شرایط رقابتی توجه نشان دهند.

این دانشیار دانشگاه افزود: رسانه‌های جریان اصلی برای جذب مخاطب بیشتر، باید از شیوه دروازه بانی سنتی در انتخاب و انتشار اخبار دوری جویند چرا که این شیوه دیگر مورد مقبولیت افراد جامعه نیست.

نعمتی انارکی در ادامه با اشاره به برخی ظرفیت‌ها و چالش‌های موجود در فضای مجازی که فرصت مناسبی را برای رسانه‌های جریان اصلی در جذب مخاطب پدید می‌آورد، اظهار داشت: وجود شبکه‌های اجتماعی یک جریان رسانه‌ای را برای تمام صاحبنظران پدید آورده است که موجب پیدایش سرمایه گفتمانی شده تا قدرت‌های انحصاری در جامعه را به چالش کشد و این ظرفیت خوبی است که رسانه‌های جریان اصلی می‌توانند از آن بهره بگیرند.

وی در خصوص چالش‌های فضای مجازی تصریح کرد: گسترش اخبار جعلی پیامد گسترش شبکه‌های اجتماعی است و از سویی سطح چالش‌ها و رقابت‌ها در این شبکه‌ها در برخی موارد به مسائل پوپولیستی تقلیل یافته است که این فرصت خوبی است تا رسانه‌های جریان اصلی بتوانند با دوری از این فضا، مخاطبان خود را افزایش داده و حفظ کنند.

وی در پایان تاکید کرد که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بعضاً دچار آنومی فرهنگی شده اند، یعنی با خیل کثیری از افراد موجه است که در تمام زمینه‌ها صاحبنظر هستند.